Abdullah İbn Ömer’in rivayet ettiğine göre “Hz. Peygamber fıtır sadakasını 1 sâ’ (ölçek) hurma ve 1 sâ’ arpa olmak üzere köle, erkek, kadın, küçük ve büyüklere farz kılmış ve insanlar (bayram) namazına çıkmadan önce verilmesini emretmiştir.”[1]

[1] Buhârî, “Zekât”, 76; Müslim, “Zekât”, 12 فرض رسول الله صلى الله عليه وسلم زكاة الفطر صاعاً من تمر.. :

Fakihler fıtır sadakasının hadislerde zikredilen mallardan verilebileceği hususunda ittifak etmekle birlikte kıymetleri üzerinden verilip verilemeyeceği hususunda ihtilaf etmişlerdir. Hanefî mezhebinde Ebû Hanefî, Ebû Yûsuf ve Ebû Ca‘fer et-Tahâvî fıtır sadakasının mal olarak verilebileceği gibi kıymetleri üzerinden de verilebileceğini hatta daha faziletli bir davranış olduğunu savunmuşlardır. Şafiî mezhebinde ise fıtır sadakası sadece mallardan verilmektedir.^[1]

[1] Serahsî, el-Mebsût, 3: 107; Cessâs, Şerhu Muhtasarı’t-Tahâvî, 2: 349.

Hz. Peygamber döneminde buğday, arpa, hurma ve üzüm gibi mallar tedavülde olduğundan fıtır sadakası bu cins mallardan veriliyordu. Zira bunlar herkesin ihtiyacı olan temel gıda maddeleriydi. Ancak asrın değişmesi ve insanların zamanla tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişiyle para/kıymet tamamen piyasaya hâkim olmuştur. Özellikle günümüzde kâğıt paranın hatta elektronik paranın son derece yaygın hale gelmiş olması Hanefîlerin bu yaklaşımının daha isabetli olduğunu ortaya koymaktadır.

Ayrıca farz olan zekâtta kıymet esas alınabiliyorsa hüküm bakımından ondan daha düşük (vâcip) olan sadaka-i fıtırda da kıymetin esas alınıyor olması kıyasa da uygun görünmektedir. Gıda maddesi nasıl bir kıymet değerindeyse giysi türünden şeyler de böyle mütalaa edilmelidir. Zira bunlar da takas yoluyla alınıp verilebilen mallardır. Özellikle fakire verilecek paranın zayi olma endişesi söz konusu olduğu durumlarda -fıtır sahiplerinin izni doğrultusunda- fıtır sadakasının gıda ve giysi türünden verilmesi daha isabetli olacaktır.