Alafranga, kelimesi Avrupa kültürüne ait, Frenklerin töre, âdet ve hayatına uygun, Frenklerle ilgili, Batılıca olan, bizdeki alaturka kelimesinin karşıtı olarak kullanılan bir kelimedir. Alafranga tuvalet ise doksan derecelik bir açıyla oturularak def-i hacet yapılan bir tuvalet modelidir. İlk olarak 1800’lü yıllarda kral ve kraliçeler tarafından kullanılan alafranga tuvalet 1900’lerden itibaren Müslüman toplumlarda oturma güçlüğü çeken yaşlı ve hastalar tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra yeni nesil tamamen bu tuvaleti kullanır hale gelmiştir. Öyle ki şehir hayatı yaşayanlar alaturka tuvaleti neredeyse tanımayacak durumdadır. Bu soruya cevap verirken her iki tuvalet şeklini sağlık, temizlik ve israf açısından değerlendirmemiz daha isabetli olacağı kanaatindeyiz.

1. Temizlik ve sağlık

Alafranga tuvaletler çevre ve temizlik açısından alaturkaya nispetle daha cazip görünse de kişisel temizlik ve sağlık açısından bazı sakıncaları beraberinde getirmektedir. Aşağıda bunları maddeler halinde sunmaya çalışalım.

1. Alafranga tuvaletlerde kişinin 90 derecelik bir açıyla oturması def-i hacetini tam yapamamasına sebep olmaktadır. Hâlbuki sağlık açısından mesanede bulunan idrar ve dışkının en kolay bir şekilde atılabilmesi için kişinin alaturkada olduğu gibi 35 derecelik açıyla oturması gerekir. Nitekim bugün doktorlar özellikle kabızlık rahatsızlığı olanlara alaturka tuvalet kullanmalarını önermektedirler.
2. Alafranga tuvaletlerde büyük abdest yapıldığında kaba pisliğin suya düşmesiyle sıçrayan necis su, kişinin makat ve kalça kısmını pisleteceğinden enfeksiyon kapma riskini arttırmaktadır. Ayrıca kişinin dinen sakıncalı olan necis suyla kirlenmiş olması namazına mani olmaktadır. Alaturka tuvaletlerde ise bu ihtimal neredeyse yok gibidir.
3. Alafranga tuvaletler özellikle kadınların ve kız çocukların vajinal enfeksiyon kapma riskini arttırmaktadır. Bugün doktorların da tavsiye ettiği gibi tuvalette en sağlıklı temizlik önden arkaya doğru olan temizliktir. Alafranga tuvaletlerde ise taharet musluğu arkada olduğundan aksine temizlik arkadan öne doğrudur. Taharet musluğunun tazyiki ile arkadan öne doğru gelen dışkı taharetlenmeyi iyi yapamayan kadın ve kızların vajinasına bulaşarak enfeksiyon kapmasına ve kadın hastalıklarının başlamasına sebebiyet vermektedir.
4. Mekândan kazanmak gayesiyle banyolara yerleştirilen alafranga tuvaletler banyoyu aynı anda kullanmak isteyen diğer kişilere engel teşkil etmektedir.
5. Alafranga tuvaletin bulunduğu banyolarda pis koku eksik olmaz. Zira büyük hacetten sonra yellenme vs. sebebiyle ortama doğal olarak pis bir koku yayılacağından haliyle bu durum daha sonra banyoya başka maksatla giren diğer insanları rahatsız edecektir. Alaturka tuvaletlerde ise böyle bir durum söz konusu değildir.
6. Alafranga tuvaletlerde taharetlenme tazyikli su ile yapıldığından yani el yardımı ile olmadığından bu durum gereğinden fazla su kullanımını da beraberinde getirmektedir. Ayrıca sudan sonra kurulanmak alaturkaya nispetle daha zor olacağından kullanıcıları çoğunlukla kurulanmadan kalkacaktır.
7. Özellikle umumi yerlerde sadece Alafranga tuvaletlerin bulunması, erkeklerin küçük abdestlerini çoğunlukla ayakta yapmaya mecbur bırakarak mekruh bir davranışta bulunmalarına sebebiyet vermektedir.

      2. İsraf

Zamanı israf etmemek ve tuvalet gibi nahoş bir ortamda vakit geçirmemek adına alaturka tuvaletler daha kullanışlıdır. Zira alafrangalarda özellikle büyük abdest geciktiği için zaman kaybı daha fazladır. Ayrıca alafranga tuvaletin gazete ve kitap okumak için iyi bir mekân olduğunu söyleyenlerin aslında sayıca az oldukları gibi dışarda kendilerini bekleyenlerin zamanını alarak bencil bir tavır takındıkları unutulmamalıdır.

1. Alafranga tuvalet taşı beden temasını zorunlu kılan bir tuvalettir. Benzin istasyonlarındaki gibi çok sayıda kişi tarafından kullanılan klozetlerde sağlık açısından korunabilmesi için kişi her oturduğunda kâğıt kullanması gerekir ki bu alaturka tuvalete nispetle aşırı bir kâğıt israfını beraberinde getirmektedir. Özellikle umuma açık yerlerde bu israf hat safhadadır.
2. Küçük abdestte dahi en az 3-4 litre su kullanılmaktadır ki bu haliyle israf olmaktadır. Bazıları klozette herhangi bir kirlilik olmadığı halde sırf tiksindiği için tuvalete girer girmez sifonu boşaltıyor ki bu israfın boyutunu ikiye katlamaktadır. Kısaca birinde 2 litre ile halledilecek temizlik diğerinde 10 litre su ile sağlanmaktadır.
3. Alafranga tuvaletler için piyasada birbirinden farklı su rezervuarları bulunmaktadır. En azı 3-4 litreden başlayıp, 7-8 hatta 12 litreye kadar çıkmaktadır. Mesela sadece idrarını yapan bir çocuğun bunu 3-4 litre ile izale ettiği göz önünde bulundurulur ve bu olayın her gün hatta yıllarca devam ettiği düşünülürse su israfının ne boyuta varabileceği hayal dahi edilemez. Bundan daha acı olanı ise Afrika’da içme suyu bulamayan kimselere kuyu açtırmak için para yardımı yapan bazı kişilerin de bu israfı kendi evlerinde uyguluyor olmalarıdır.
4. Alafranga tuvaletlerde taş üzerinde kalan kaba pislikler çoğunlukla fırçayla temizlenmeyip sifona tekrar tekrar basılarak halledilmeye çalışılmaktadır ki bu da israfı kat kat artırmaktadır.

Sonuç olarak temizlik malzemesi, su, zaman israfının yanı sırası taharet ve sağlık açısından pek çok sakıncası bulunan Alafranga tuvaletlerin zaruret dışında kullanılmaması gerekir. Dolayısıyla müteahhitlerin yeni yapılan projelerde Alaturka tuvaletlere yer vermesi elzemdir.